Hareketlilik ve esneklik; geniş oranda hareketi uygulayabilme kapasitesi hareketlilik olarak bilinmektedir. Sporcunun hareketlerini eklemlerin müsade ettiği oranda, geniş bir açıda ve değişik yönlere uygulayabilme yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Hareketlilik özelliği sporda istenen motorik güce ulaşmak için önemli bir yer tutmaktadır. Dayanıklılık, kuvvet, sürat ve kondisyon gibi performans belirleyici faktörlerin yanında esneklik alıştırmaları da motorsal temel özelliklerden biri olarak uygulamada kullanılmalıdır. Ve her antrenman sürecinin önemli bir parçasını oluşturmalıdır. Çocuklarda henüz doğru duruş ve hareket yetenekleri gelişmemiş olmasına karşın yüksek bir esneklik görülmektedir. Fakat esneklik yaş ilerledikçe azalmaktadır. Yapılan araştırmalarda esneklik ile yaş arasında önemli bir ilişkinin varlığından söz edilmektedir. Esnekliğin ergenlik çağına kadar yükseldiği, ergenlik çağında duraklama dönemine geçtiği ve bu dönemden sonra düşüş gösterdiği belirtilmiştir.
Vücudumuzdaki bütün eklemlerin hareket edebilme açıları farklıdır. Bu farklılıklar kişiden kişiye değişiklikler göstermektedir. Eklemlerin ve kasların doğrudan etkili olduğu faktörlerden dolayı bazı sporcular diğerlerine göre aynı hareketi daha mükemmel yaptıkları görülmektedir. Bu nedenle esnekliğin bir yetenek te olduğunu belirten araştırmalar bulunmaktadır.
Yaş, cinsiyet, yetenek gibi özellikler fark etmeksizin tüm bireyler esneklik çalışması yapabilir. Sportif performans açısından önemli bir yere sahip olan hareketlilik ve esneklik konusu için kas sistemini biraz daha yakından tanıyalım.
- Kemik ve eklemler temel iskelet yapısını oluştursa da tek başlarına hareket etme yetenekleri yoktur.
- Kasların kasılması ile iskelet sisteminin hareketleri, kanın kalpten pompalanması, solunum ve sindirim gibi organik faaliyetler gerçekleştirilir.
- Kasılma ve gevşeme yeteneğine sahip kaslar organizmanın %45 ini oluşturur.
İskelet Kasları ve Kasılma Mekanizması
Kas Çeşitleri (Muscle)
Düz Kaslar
- Otonom sinir sistemi tarafından uyarılır ve istem dışı kasılır.
- Kan damarları ve iç organlarda bulunurlar.
Çizgili kaslar
- Çizgili görünümdedirler.
- Somotik sinir sistemi tarafından uyarılan iskelet kaslarının kasılmasıyla hareket ederler.
- Hareket yetenekleri düz kaslara göre daha fazladır.
Kalp Kası
- Yapısal açıdan iskelet kaslarına benzer.
- Çizgili görünümdedir.
- Fonksiyonel açıdan düz kaslara benzer, otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilir.
Kasların Ortak Özellikleri
Uyarılabilme : Kas doku sinir uyarıları ile uyarılabilir yapıdadır. Kasın uyarana cevabı kasılmadır.
İletebilme : Kas doku diğer sinerjist ve sinerjist olmayan kaslara elektrik sinyalleri yolu ile kasılmayı iletme özelliğine sahiptir.
Ksılabilme : Kas sinir uyarıları ile kasılabilir, böylece boyunda uzama - kısalma veya gerilimin de bir değişme olur.
Esnek olma : Kas kasılmadan sonra gevşerken orjinal formuna dönebilme özelliğine sahiptir.
Vizkozite : Kaslar vizkoz kitle özelliğine sahiptir. Kas kasılırken şeklini değiştirmek isteyen iç ve dış kuvvetlere karşı iç sürtünme ile direnç gösterir. Bu özelliği sayesinde kas kasılması sırasında bir frenleme meydana gelirken bu da kası kopma, yırtılma gibi durumlardan korur.
Kas Kasılması Çeşitleri
İzometrik Kasılma
- Statik bir kasılmadır.
- Kasın boyunda herhangi bir değişiklik olmaz.
- Kasın geriliminde artış meydana gelir.
- Kasın uzunluğu sabit kalırken gerilimi artmaktadır.
- Kasın boyunda bir değişim olur. Gelirimi sabit kalır.
- Dinamik bir kasılma çeşididir.
- Kasılma ile bir hareket oluşur ve mekanik bir iş yapılır.
- Kasılma sırasında kasın gerilimi sabit kalırken boyu kısalır.
- Bu tip kasılmalarda genellikle fleksiyon hareketi gözükür.
- Kas kasılması sırasında kasın gerilimi sabit kalırken kasta uzama meydana gelir.
- Negatif bir mekanik iş yapılır.
- Merdiven inme, bir ağırlığın yere indirilmesi gibi.
- Eş hareket anlamını taşır ve hareket eşit hızda sürdürülür.
- Hareket sabit hızda yapılırken direnç ya da yük, kasın o açıda üretebileceği güce göre farklılık gösterir.
- Örneğin; hareketin 170 Derece ya da 115 Derecelik açılarında uygulanan direnç farklılık gösterir.
- Böylece o açıda uygulanması gereken kuvvet farklı olacaktır.
- İzometrik ve izotonik kasılmaların birbiri ardına gerçekleştiği kasılma çeşididir.
- Örneğin; koşu durumunda bacak kaslarının kasılması.
Onur TEZEL